Hiện nay trên địa bàn thành phố Long Khánh có nhiều di tích lịch sử văn hóa như: Mộ Cự thạch Hàng Gòn; Cụm di tích Tòa Hành Chính Long Khánh; Cụm Di tích Đình Xuân Lộc - Chùa Xuân Hòa; Di tích căn cứ Thị ủy Long Khánh và địa điểm Di tích ghi dấu trận tập kích đồn Hoàng Diệu… Trong đó thành phố đã có 5 di tích lịch sử được xếp hạng công nhận.

Trong 5 di tích kể trên thì Di tích Mộ cổ Cự thạch Hàng Gòn không chỉ là di tích khảo cổ học duy nhất ở Đồng Nai được xếp hạng cấp Quốc gia (đặc biệt) mà còn là loại hình mộ táng Dolmen độc đáo trong hệ thống di chỉ khảo cổ học ở Việt Nam.

Mộ cự thạch Hàng Gòn nằm ở xã Hàng Gòn, thành phố Long Khánh. Di tích ngôi mộ được phát hiện và khai quật từ năm 1927. Mộ cự có kiến trúc gồm hai hàng trụ đá bao xung quanh một hầm mộ. Có 10 trụ đá cao từ 2,5- 3m. Hầm Mộ cự Thạch có kích thước 4,2m x  2,7m và cao 1,6 m, hình hộp ghép bởi 6 tấm đá hoa cương được bào dũa khá nhẵn nặng hàng tấn, riêng nắp Mộ cổ ước tính gần 10 tấn. Có nhiều phiến đá lớn bằng phẳng, xếp cân đối, tinh tế, khoa học, đặc trưng của nền văn minh người xưa. Hàng năm đã thu hút rất nhiều khách đến tham quan, tìm hiểu, khám phá về kiến trúc độc đáo của ngôi mộ cổ này.

Ông Đinh Văn Cư, người dân ở xã Hàng Gòn, thành phố Long Khánh cho biết thêm về ngôi mộ cổ này:“Theo tôi nhận xét cái mộ này nó là một di tích, Đông Nam Á, Châu Á tôi chưa nghe trên báo chí nói cái mộ nào giống ngôi mộ cổ này, phải nói mộ cổ này có tiếng ở Châu Á này về di tích này.Thấy những viên đá, những tảng đá này, tôi không nghĩ ra cái này, chỉ có các vị sử học họ mới nghiên cứu được ở đâu mà họ đem về, kéo về đây và làm được mộ này ở thời đó, thấy là độc đáo lắm. Cái ngôi mộ này hồi xưa, đầu tiên nó không phải như vậy, sau này mới trùng tu sửa chữa. Đầu tiên là một cụm cây rừng, ở dưới đó có cái mộ, rồi tây nó mới khai quật lên, nó khai quật lên tìm kiếm gì tôi không biết, nó làm những viên đá rời rạc ra, nó khai quật lên, sau này mình mới trùng tu sữa chữa lại mới làm được như vậy”.

Hiện nay mộ cự Thạch Hàng Gòn là di vật góp phần làm sáng tỏ thêm nhiều vấn đề về nền văn minh được mệnh danh là “Văn minh lưu vực Sông Đồng Nai”.

Bên cạnh di tích Mộ cự thạch Hàng Gòn, Long Khánh cũng biết đến Di tích lịch sử Tòa Hành Chính Long Khánh. Trong giai đoạn từ 1945-1975 là cơ quan đầu não phòng thủ của địch, bị quân giải phóng đánh chiếm sau 12 ngày đêm diễn ra chiến dịch Xuân Lộc. Nay vẫn còn được bảo tồn nguyên vẹn, tòa nhà được xây theo lối kiến trúc của Pháp gồm một tầng trệt, một tầng lầu. Diện tích tòa nhà 202,5 m2.

Bà Nguyễn Thị Vân Anh – Hướng dẫn viên di tích thành phố Long Khánh cho biết: Năm 1957 thì chính quyền Sài Gòn thành lập tỉnh Long Khánh, năm 1965 thì Thị xã Long Khánh được mở rộng và trở một địa bàn có nhiều căn cứ quân sự, trong quá trình thực hiện chính sách, bình định chiến tranh ở Long Khánh, thì Tòa hành chính được xây dựng 1965 là công sở chính quyền là cơ quan đầu não chính quyền tỉnh Long Khánh, trong việc chỉ huy chiến dịch 12 ngày đêm lịch sử.

Ngoài ra, Long khánh còn biết đến với di tích Đình Xuân Lộc, chùa Xuân Hòa, đây là cụm Di tích đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh vào năm 2008. Đình Xuân Lộc được khởi dựng năm 1912, để thờ Thành Hoàng vị thần của làng xã và tổ chức các lễ, hội, là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của người dân.

Ông Lê Ngọc Thạch, phó Ban Điều hành của Đình Xuân Lộc - Chùa Xuân Hòa nói: Theo truyền thuyết kể lại, thì Đình đã có từ 1912, do vua Duy Tân cấp, tên là Đình Xuân Lộc- Huyện Bình Lâm Thượng – Tỉnh Biên Hòa và đến nay Xuân Lộc đó là tên củ của ngày xưa, qua trên 100 năm có thay đổi sắc, năm 1918 có đổi sắc lại do vua Khải Định ký, từ hồi đó tới bây giờ với truyền thuyết 7 đời làm bô lão, những đời đó đều có dân chúng hưởng ứng và tham gia. Do đó công việc xây dựng trùng tu ở đây đều do các bô lão rất là tập trung, mỗi lần hư là sửa và khi nào lớn mới báo cáo lên trên. Đặc biệt là người dân ở đây khi người ta thấy Đình, Chùa có xây dựng trùng tu, tự người ta đem đến đóng góp, mình không tới nhà người ta vận động, người dân tới cầu nguyện cho bản thân, gia đình và cầu Quốc thái dân an.

Cụm di tích Đình Xuân Lộc - Chùa Xuân Hòa là nhân chứng cho nhiều sự kiện lịch sử. Đây là những giá trị văn hóa phi vật thể vô giá của cụm di tích để lại cho các thế hệ mai sau.

Có thể nói, thời gian qua các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn thành phố Long Khánh ngày càng phát huy được giá trị văn hóa tinh thần của nhân dân trên toàn thành phố.

Ông Trương Hoàng Thông – Giám đốc Trung tâm văn hóa, Thông tin và thể thao thành phố Long Khánh cho biết: Để bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử của di tích thông qua nhiều nội dung, chương trình hoạt động. Đặc biệt là phát huy giá trị lịch sử di tích để giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống cách mạng quê hương đất nước. Bên cạnh đó còn nhiều nội dung và chương trình hoạt động liên kết với các cơ quan, đơn vị như Phòng giáo dục và đào tạo, thành Đoàn để tổ chức những chuyến tham quan tìm hiểu về di tích cho các em học sinh trên địa bàn thành phố. Ngoài ra Trung tâm còn liên kết thực hiện các tour, tuyến du lịch để giới thiệu hình ảnh di tích, hình ảnh con người, quê hương Long Khánh đến với đông đảo người dân trong và ngoài địa bàn thành phố, Tỉnh Đồng Nai.

Với những di tích lịch sử văn hóa độc đáo, hy vọng sẽ là điểm đến hấp hẫn và lý thú để tìm hiểu và khám phá đối với du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan.

Nguồn: Facebook Tiêu điểm Long Khánh